Zamieszkiwana od czasów starożytnych przez ludzi o wielkiej osobowości i wyjątkowym geniuszu, na co wskazują malowidła jaskiniowe Altamira i Puente Viesgo, oba wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Region ten ledwie odczuwał jarzmo Rzymu dzięki dzikości wojowników kantabryjskich; ten sam zapał wkładali wojownicy w późniejszych czasach w obronę przed Arabami i w początkowych momentach rekonkwisty w kolonizację tej wyżynnej Mesety. 

Szlaki otwarte przez kolonistów przez szorstkie przełęcze Kantabrii nie różniły się zbytnio od tych, którymi podążał Karol I, gdy przybył do Hiszpanii w celu zdobycia korony, w równonocy jesiennej 1517 roku. Szlak ten, ogłoszony niedawno Europejskim Szlakiem Kultury, jest upamiętniany co roku i odtwarza, w jego kantabryjskiej części, ostatnią podróż cesarza Karola V po ziemiach hiszpańskich. Podczas tej ostatniej podróży Cesarz podążał ścieżką, która łączyła miasto Laredo z miastem Burgos, wspinając się w górę dorzecza Asón przez przełęcz Los Tornos. Był to pierwszy etap trasy, która doprowadziła go do jego rekolekcji w klasztorze Yuste, gdzie ostatecznie zmarł 21 września 1558 roku. 

Uważana od wieków za surowy region pod wieloma względami, w tym manifestacji artystycznych, Kantabria stworzyła jednak zaskakujące próbki najwyższej ludzkiej kreatywności. Obrazy Altamira, ilustracje, którymi Beato de Liébana ozdobił słynne Komentarze do Apokalipsy w VIII wieku, mozarabski kościół Santa María de Lebeña i romańska kolegiata Santillana są, każdy w swoim stylu i okresie, artystycznymi szczytami powszechnej sławy. 

Góry, jak wiadomo, rozległy obszar regionu z widokiem na Morze Kantabryjskie, są zdominowane przez Santander, elegancką stolicę, która wraz z pobliskim monumentalnymi miasteczkami Santillana del Mar, Comillas, San Vicente de la Barquera czy Potes, oferuje jedne z największych atrakcji dla odwiedzających. 

Na południu gór tworzą się liczne doliny o żyznej roślinności i świeckiej tradycji hodowlanej, przez które otwierają się na morze rzeki urodzone na wyżynach Gór Kantabryjskich: Asón, Pas, Besaya… Wśród tych dolin, te z Cabuérniga i Liébana wyróżniają się dziedzictwem przyrodniczym i artystycznym. 

Wreszcie, południowa Kantabria obejmuje depresję Campoo, na południu pasma górskiego Kantabrii, gdzie wyróżniają się Reinosa i zbiornik Ebro, z największą pojemnością wodną w Hiszpanii i cenny rezerwat ptaków.

Santander

Najszersza zatoka w Zatoce Biskajskiej, zamknięta skalistym półwyspem La Magdalena i bardzo długim piaszczystym obszarem Somo – plażą El Puntal – daje wiele ze swojej osobowości i piękna temu miastu, które znajduje się na jego zachodnim brzegu. Kluczowa data, 15 lutego 1941 r., stanowiła punkt zwrotny w historii Santander; w tym dniu nad miastem wiał silny południowy wiatr, a gdy morze zdewastowało doki, gwałtowny pożar prawie całkowicie zniszczył centrum. 

Rezultatem przemyślanej rekonstrukcji są budynki o nie więcej niż czterech lub pięciu piętrach, esplanady, place takie jak Porticada oraz zagospodarowane promenady nadmorskie takie jak Paseo de Pereda, które niedawno zostały odrestaurowane i podwoiły swoje rozmiary. 

Pojawienie się zatoki Santander zostało stopniowo zmodyfikowane poprzez budowę Centrum Botín, które po śmierci jego promotora, prezesa banku Santander, Emilio Botína, pozostaje jako jego wielkie dziedzictwo dla miasta. Projekt jest autorstwa architekta z Genui- Renzo Piano, laureata nagrody Pritzkera, i jest zaprojektowany jako przestrzeń dla sztuki, kultury i działalności edukacyjnej. 

Miasto, które jest bardzo rozległe, posiada trzy dobrze zróżnicowane obszary: centrum miasta, które znajduje się na zachód od Półwyspu Magdaleny; sam Półwysep Magdalena i na północ od niego dzielnica mieszkalna El Sardinero. 

Centrum miasta jest zorganizowane wokół osi utworzonej przez dostojne i nadmorskie Paseo de Pereda – gdzie znajduje się imponujący budynek banku Santander i pałac Embarcadero, dziś sala wystawowa – oraz handlowa Avenida de Calvo Sotelo. Najwspanialszym zabytkiem kultury jest Muzeum Prehistorii i Archeologii, w którym znajdują się cenne zbiory z jaskiń Altamira i Puente Viesgo. Katedra, mocno zniszczona przez pożar w 1941 r. i odbudowana w oryginalnym stylu gotyckim, stoi z wyglądem twierdzy na wzgórzu, z kryptą Chrystusa (XIII w.) i gotyckim krużgankiem w środku. 

Warto odwiedzić także Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej Santander i Kantabrii (MAS), ze wspaniałą kolekcją Francisco Goyi, oraz Bibliotekę Menéndeza Pelayo, która posiada prawie 43.000 tomów i rękopisów wielkich autorów kastylijskich, które zostały przekazane miastu przez wielkiego historyka z Santander (1856-1912). 

Innym ważnym muzeum jest Kantabryjskie Muzeum Morskie, idealne miejsce do zwiedzania z rodziną. Położony pomiędzy cyplem San Martín i plażą Los Peligros, stanowi część nadbrzeża miasta Santander, na samym brzegu zatoki. Jest strażnikiem tego środowiska naturalnego i ludzkiego, rozszerzeniem jego koncepcji i misji muzealnej: natury, człowieka i technologii. W Muzeum Morskim w Kantabrii zwiedzający ma możliwość zagłębić się w głąb biologii morza, etnografii rybackiej, historii i technologii Morza Kantabryjskiego oraz jego rzutowania na świat. Muzeum wyposażone jest w duże, nowoczesne akwaria o powierzchni wystawienniczej ponad 3.000 m2, w których widoczne są relacje między człowiekiem a morzem w czasie. W tej wycieczce po stolicy nie możemy zapomnieć o dzielnicy rybackiej, pełnej barów i restauracji. 

Półwysep Magdalena jest, pod względem lokalizacji i widoków, jedną z największych atrakcji miasta i bez wątpienia najlepszym ze wszystkich parków do spacerów. W okolicy z widokiem na El Sardinero znajduje się mały ogród zoologiczny z gatunkami polarnymi i replikami galeonów, z którymi Orellana badała przebieg Amazonii. Na końcu parku stoi Pałac Magdaleny, który został zbudowany jako letnia rezydencja króla Alfonsa XIII, a od 1932 roku jest siedzibą Międzynarodowego Uniwersytetu Menéndeza Pelayo, słynącego z letnich kursów. 

El Sardinero to dzielnica mieszkalna i letnia par excellence, z pięknie zagospodarowanymi promenadami i trzema wspaniałymi plażami, które stają się jedną podczas odpływu. Na Plaza de Italia, w sercu El Sardinero, znajduje się kasyno (1916), a w parku Mataleñas, miejskie pole golfowe. Gorąco polecamy spacer z końca El Sardinero do Cape Mayor (4,5 km, wycieczka w obie strony), z widokiem na wybrzeże i zatokę. 

Dwie podstawowe wycieczki z Santander to Park Przyrodniczy Cabárceno (15 km na południe), obszar naturalizowany przez człowieka, z prymitywnego piękna jego krasowego krajobrazu, na 750 hektarach starej kopalni odkrywkowej. Obecnie, ze względu na swoją ogromną jakość, obiekty Parku Przyrodniczego Cabárceno należą do najbardziej cenionych przez organizacje monitorujące warunki życia zwierząt. Park przyrodniczy Cabárceno został stworzony dla celów edukacyjnych, kulturalnych, naukowych i rekreacyjnych, stając się jedną z głównych atrakcji turystycznych w północnej Hiszpanii. 

Puente Viesgo (26 km na południowy zachód od N-623), jest kolejnym miejscem, którego nie można pominąć. W jego wapiennych górach odkryto kilka jaskiń, które zawierają piękne przykłady sztuki prehistorycznej, zwłaszcza jaskinia el Castillo.

Santillana del Mar

Najbardziej historyczne i monumentalne miasto w Kantabrii znajduje się 30 km na zachód od Santander, w zagłębieniu otoczonym wzgórzami w pewnej odległości od morza, stąd popularne powiedzenie, że jest to miasto trzech kłamstw, ponieważ nie jest ani święte, ani płaskie, ani nie ma morza. 

Santillana zachowuje swój średniowieczny wygląd w nienaruszonym stanie, kamienne fasady dostojnych domów sąsiadują ze sobą bez przerwy wzdłuż starożytnych brukowanych uliczek. Wiele z budynków straciło jednak swoją pierwotną funkcję. Tak jest w przypadku klasztoru Regina Coeli, siedemnastowiecznego budynku, w którym dziś mieści się archiwum diecezjalne, muzeum popularnej sztuki religijnej oraz pracownia konserwatorska. 

Inną religijną perłą miasta, i bez wątpienia najbardziej okazałą, jest kolegiata Santa Juliana, której oryginalna konstrukcja pochodzi z XII wieku. Wśród wielu cudów kolegiaty znajduje się pantokrator na jej głównej fasadzie, główny ołtarz i zakrystia, a także olśniewające historyczne kapituły.

2 km od Santillany znajduje się Muzeum Altamira, w skład którego wchodzi oryginalna jaskinia, nowa jaskinia i samo muzeum. Oryginalna jaskinia składa się z kilku galerii, których ściany zawierają obrazy pochodzące z okresu solutrejskiego (18.500 p.n.e.), choć najpiękniejsze są te, które zdobią salę polichromii, salę o długości 18 metrów i szerokości 5 metrów, której sufit, namalowany głównie w okresie magdaleńskim (15.000-12.000 p.n.e.), ozdobiony jest licznymi żubrami o ogromnej wyrazistości i bogatej kolorystyce. 

Dostęp do tzw. Kaplicy Sykstyńskiej Sztuki Czwartorzędu jest surowo ograniczony i obecnie odbywają się tam tylko wizyty eksperymentalne, jedna grupa tygodniowo na pięć osób w towarzystwie przewodników muzealnych; nie tak jak do nowej jaskini, repliki wejścia do jaskini i sali polichromii, które można zwiedzać w pół godziny. Wreszcie, muzeum zapewnia dydaktyczne i rozrywkowe podejście do sposobu życia i sztuki ludzi z Paleolitu Górnego. Kilkadziesiąt kilometrów od Altamiry znajduje się kolejna jaskinia, El Soplao, która jest artystyczną jaskinią geologiczną i zachwyca każdego, kto ją odwiedzi. Jej trasa jest przytłaczająca ze względu na spektakularną przyrodę, bogactwo i różnorodność jej ekscentrycznych formacji, które czynią z El Soplao „wyjątkową jamę”. To prawdziwa gra cieni i świateł, kolorów i festiwal wrażeń.

La Marina

Od Castro Urdiales, na wschodnim krańcu wybrzeża kantabryjskiego, do San Vicente de la Barquera, na zachodzie, linia brzegowa to ciąg zatok, półwyspy, ujścia rzek, wspaniałe zatoczki, długie piaszczyste plaże, tradycyjne kurorty letnie i dostojne wioski z wypalonymi domami. Wycieczka ze wschodu na zachód oferuje następujące atrakcje:

– Castro Urdiales: dominuje nad zatoką, miasto jest skupione wokół kościoła Santa María – z XIII wieku, jednego z najbardziej znaczących gotyckich zabytków w Kantabrii, z ołtarzem Cristo Yacente z warsztatu Zurbarána – oraz z zamkiem, zbudowanym w XII wieku i później wykorzystywanym jako podpora dla latarni morskiej; ma ulice o średniowiecznym klimacie, takie jak Ardigales i San Juan, a w pobliskiej dolinie Guriezo, z warsztatem i odlewnią z tamtych czasów, kuźnia Yseca.

– Laredo: Otoczona wspaniałymi plażami Playón i La Salvé, gmina ta, niegdyś żeglarska i rybacka, jest dziś ważnym centrum turystycznym; stare miasto znajduje się w rogu zatoki, obok długiej plaży wyłożonej nowoczesnymi budynkami, w tzw. Puebla Vieja i Arrabal, i jest labiryntem wąskich uliczek, które wspinają się na wzgórze i w których stoją eleganckie domy Zarautz (XVIII wiek), Puntales, Villotas, Familia Mar… i klasztor San Francisco; Niewielki pałac, w którym mieści się ratusz (XVI w.) oraz romańsko-gotycki kościół Matki Boskiej Wniebowziętej (XII w.) uzupełniają jego monumentalne dziedzictwo.

– Limpias: w tym małym porcie u ujścia Asón czczony jest Santo Cristo de la Agonía; wizerunek, przypisywany Juanowi de Mena, jest rzeźbą barokową, która zgodnie z popularną tradycją w 1919 roku płakała łzami krwi.

– La Bien Aparecida: kręta droga, oznaczona Drogą Krzyżową, prowadzi do tego sanktuarium, gdzie od 1605 r. czczona jest patronka Kantabrii, Matka Boża z La Bien Aparecida. W pobliżu kościoła, który jest barokowy, roztacza się wspaniały widok na dolinę Asón.

– Santoña: pierwszy port rybacki w Kantabrii i miejsce narodzin sardeli, posiada kościół Santa María del Puerto, z XIV wieku, w którym zachowały się trzy nawy gotyckie i niektóre pozostałości romańskie (stolice i chrzcielnica); Park Naturalny Bagien Santoña, przy ujściu rzeki Asón, jest ważnym schronieniem dla ptaków wodnych z ponad 20.000 ze 120 różnych gatunków, małych ssaków i unikalnej flory.

– Bareyo: dominując nad ujściem Ajo, kościół Santa María de Bareyo zachowuje niektóre ślady pierwotnej konstrukcji romańskiej; w absydzie znajduje się piękna dekoracja z delikatnie ukształtowanych łuków i historycznymi kapitułami; chrzcielnica jest prawdopodobnie wizygotycka.

– Peña Cabarga: droga o spadku do 16% prowadzi na szczyt tego 569-metrowego wzgórza, gdzie wzniesiono pomnik konkwistadorów i kastylijskiej marynarki wojennej, z którego rozciąga się piękny widok na zatokę Santander i jej okolice.

– Comillas: już w XIX wieku markiz Comillas i król Alfons XII rozpoczęli swoją wyjątkową współpracę. Założył tu swój dwór podczas lata, wyznaczając przeznaczenie tego eleganckiego górskiego miasteczka, dziś letniego kurortu cenionego za komfort i spokój. Dzięki przychylności królewskiej i inicjatywie markiza, powstały takie budynki jak Papieski Uniwersytet, przy którym uczestniczył modernista Luis Domènech i Montaner (stworzył on piękny cmentarz, gdzie znajduje się Aniel Zagłady z Llimony); z tego samego okresu pochodzi pałac markizów z Comillas, budynek w stylu neogotyckim z dużym parkiem, w którym Gaudí zbudował fantastyczny pawilon El Capricho; 5 km na zachód znajduje się długa plaża Oyambre.

– San Vicente de la Barquera: kurort letni bardzo popularny ze względu na swoje pierwotne położenie, na cyplu otoczonym bagnami, ze względu na długą plażę po drugiej stronie ujścia, oraz ze względu na piękną typowość jego domów; na wzgórzu, częściowo zamurowanym, stoi kościół Nuestra Señora de los Ángeles, z dwoma romańskimi drzwiami, gotyckimi nawami i grobowcami wyrzeźbionymi w XV i XVI wieku; najlepszym sposobem na docenienie wyjątkowego wyglądu miejscowości jest droga Unquera.

Valle de Cabuérniga

El Saja, rzeka pstrągowa od źródła po jej ujście, jest linią trasy przez rozległe łąki, wioski hodowlane, szlacheckie dwory i prawie nieskończone lasy bukowe Cabuérniga. 

Biorąc Cabezón de la Sal jako punkt wyjścia (45 km na zachód od Santander na autostradzie kantabryjskiej), można zacząć wspinać się od doliny wzdłuż drogi C-625 w kierunku Reinosa, aby odwiedzić, przede wszystkim przez Carrejo, piękną grupę domów rodzinnych z widokiem na pałac Ygareda i rodziny Barreda-Cos, pochodzący z XVIII wieku, w którego pokojach mieściło się kiedyś kantabryjskie Muzeum Przyrody. 

Jeden kilometr dalej, w okolicach Santa Lucía, tuż po przekroczeniu mostu nad Saja, znajduje się pomnik foramontanos, różowy kamienny monolit wzniesiony na pamiątkę Kantabryjczyków, którzy wspięli się na tę dolinę, aby ponownie zaludnić płaskowyż Kastylii w pierwszych dniach rekonkwisty (IX wiek). To tu wypisane jest ogromne zdanie Victora de la Serna: „Tu zaczyna się ta ogromna i niezniszczalna rzecz, którą nazywamy Hiszpanią„.

Dalej, podążając główną drogą, znajduje się Ruente, gdzie ma swój początek spektakularne źródło Fuentona. W miejscu tym rzeka płynie prosto przez wapienny pień górski-  a ścieżka, która wspina się na Cajigal z góry Aá, usiana jest potężnymi dębami. 

Następnym punktem orientacyjnym jest Barcenillas, mała wioska z typowymi domami, w których rzemiosło abarków wciąż żyje. Przez dolinę Cabuérniga można zobaczyć dziesiątki dworów, a przy Terán, najpiękniejszy kościół w dolinie – Santa Eulalia z XVII wieku. Kościół ten stoi obok La Castañera, urokliwego miejsca zamieszkanego przez stare kasztanowce o nazwach takich jak El Duende, La Olla czy El Cuatro Patas, w które uderzyły pioruny. 

Po minięciu miast Selores, Renedo i Fresneda, świetnych przykładów architektury górskiej, należy opuścić C-625 na kilometrze 34,5 i skręcić w lewo na S-203, aby przejść w górę doliny rzeki Argozy w pogoni za Bárcena Mayor. 

Wioska ta, ogłoszona historyczno-artystycznym miejscem, jest najstarszą w Kantabrii. Obowiązkowy parking na przedmieściach zapobiega ściskaniu brukowanych ulic przez samochody turystyczne. Calleja, która jest przedłużeniem drogi, i Calle Larga, która doprowadzi do mostu na Argozie – z XVI wieku, z półokrągłym łukiem – tworzą szkielet tego wspaniałego bałaganu typowych górskich domów, z których większość została zbudowana w XVI i XVII wieku, z sienią na parterze dającą dostęp do stajni i domu, zasłoną przeciwsłoneczną lub balkonem na piętrze oraz dachami okapowymi wspartymi na belkach. Kamienne łuki w holu wejściowym wskazują na te z bardziej szlachetne. 

Wracając drogą C-625, stajemy przed ostatnim i najbardziej spektakularnym odcinkiem całej trasy: zygzakowatą wspinaczką o długości 20 km przez prawdziwy bukowy tunel, którego punktem orientacyjnym jest punkt widokowy Pico del Castrón, z widokiem na zbieg rzek Saja i Argosa; wioski El Tojo i Saja; Balcón de la Cardosa – z pomnikiem sarny i niezrównanym widokiem na dolinę – oraz port Palombera, linia podziału między wodami Zatoki Biskajskiej i Ebro, stary Iber, który dał nazwę Półwyspowi i który zaczyna się niedaleko, w Fontibre, w kierunku Reinosa. 

Wzdłuż tej wspinaczki, kilka ścieżek jest oznaczonych tablicami informacyjnymi, które wchodzą w głąb górnej Saja, największego lasu bukowego w Górach Kantabryjskich, królestwa wilka, głuszca, jelenia, sarny, dzika i sępa płowego. Jedną z najpiękniejszych jest Senda de los Collados (8 km, 635 metrów wysokości i 3 godziny czasu trwania, w jedną stronę), oznaczona czerwoną i białą farbą, która prowadzi od źródła Cueva del Poyo, na 28.100 kilometrze C-625, do Tudanca, w sąsiedniej dolinie Nansa, przez przełęcz Carraceu.

La Comarca de Liébana

Położony pomiędzy łańcuchem górskim Kantabrii, który wznosi się na południe, a Picos de Europa, na północy, region ten, na skrajnym zachodzie Kantabrii, graniczący z Asturią, zajmuje bardzo głęboką, niespełna 300-metrową dolinę Devy. Chociaż posiada łagodny klimat znajdują się tam gaje dębowe i winnice. Dysponuje tylko dwoma trudnymi dojazdami przez porty San Glorio – z León – i Piedrasluengas – z Palencia – oraz jednym wyjściem drogowym na morze przez wąwóz La Hermida, przecięty przez rzekę Devę w wapieniu Picos de Europa. 

W centrum doliny znajduje się stolica regionu, Potes, która pomimo swojego niepowstrzymanego wzrostu, aby sprostać wymaganiom turystyki, utrzymała atmosferę XV wieku w nienaruszonym stanie w mostach, alejkach i kamiennych domach, które skupiają się wokół wieży Infantado, której blond kamień promieniuje ciepłym i słodkim światłem jak poezja markiza Santillana, który był panem regionu. Wieża Orejón de la Lama jest z tego samego okresu, tak samo jak i poniedziałkowy targ, który jest dobrą okazją do zakupu typowych produktów tego regionu, takich jak quesucos czy orujo. 

2 km od Potes, na górze Viorna, stoi klasztor Santo Toribio de Liébana, którego założenie prawdopodobnie sięga VI wieku. Zachował się tu największy fragment krzyża Chrystusowego: lewe ramię ogromnego lignum crucis, który pozostaje niewielki dla liczby czcicieli, którzy w każdym Roku Santo Lebaniego przychodzą go pocałować, aby uzyskać odpust zupełny. Odpust można uzyskać, każdego roku, gdy dzień świętego (16 kwietnia) przypada w niedzielę, i ma takie same warunki jak Jubileusze Santiago, Rzymu i Jerozolimy, pozostałych trzech świętych miejsc w Chrześcijaństwie. Ponadto wystawione są faksymile Komentarzy do Apokalipsy Beato de Liébana (VIII wiek), arcydzieła miniaturyzacji średniowiecznej, a w okolicy znajduje się kilka kaplic, które są uprzywilejowanymi obserwatoriami imponującego Picos de Europa. 

W górze rzeki znajduje się Mogrovejo – wioska Liébana par excellence, w spektakularnym miejscu – oraz Fuente Dé, którego kolejka linowa codziennie przewozi pasażerów do serca Picos de Europa, pokonując różnicę wysokości 753 metrów i zabierając podróżnego na wysokość 1 823 metrów w zaledwie 4 minuty. Z górnej stacji zwiedzający zostanie przytłoczony krajobrazem o ogromnym pięknie. Tymczasem, w dolinie, kościół Santa María de Lebeña stanowi najlepszy przykład architektury mozarabskiej w Kantabrii. Pochodzi z X wieku, podobnie jak rosnący u jego boku cis. 

Dalej w dół, za wioską La Hermida, już w środku wąwozu, Urdón wyznacza początek pięknej – ale twardej i pionowej – ścieżki prowadzącej do Tresviso. 

Zwiedzanie La Liébana nie byłoby kompletne bez zwiedzenia kościoła w Piasca (XII wiek), jednego z najlepszych przykładów architektury romańskiej w regionie.

Valles pasiegos

Skomplikowane doliny, zielone polany i powściągliwi ludzie, takie są dorzecza rzek Pas, Pisueña i Miera, czyli Valles Pasiegos, których chaty porozrzucane po łąkach są ich charakterystycznym krajobrazem. Trzy Wioski Pasiegas, San Pedro del Romeral, Vega de Pas i San Roque de Riomiera, stanowią centrum szeroko rozpowszechnionego dziedzictwa artystycznego, w którym wyróżniają się zespoły architektoniczne Vega de Pas i Esles oraz Pałac Soñananes de Villacarriedo. Oprócz zwiedzania miast Puente Viesgo i Liérganes, podróżni nie mogą opuścić tych miejsc bez spróbowania sobaos i quesadas dań typowych dla tego obszaru.

Pogoda w Kantabrii