O Lugo nie powinno się mówić, nie wspominając o jego rzymskiej spuściźnie, klasztorach Ribeira Sacra i jego linii brzegowej, oblamowanej plażami, gdzie Morze Kantabryjskie uwalnia całą swoją moc.

Będąc siedzibą klasztoru Lucence w czasach rzymskiej dominacji, miasto Lugo jest dziś przyjemną stolicą z szerokimi alejami handlowymi (Rua da Raiña i plac Santo Domingo) i arystokratyczną dzielnicą wokół katedry. Z okresu rzymskiego zachowało swój wspaniały mur, stary most i łaźnie termalne.

Najbardziej wysunięta na północ część prowincji, znana jako La Mariña w Lugo, to ciąg głębokich ujść rzek – od Ribadeo, na granicy z Asturią, do O Barqueiro, na granicy z A Coruña – z gęstymi lasami sosnowymi i eukaliptusowymi, plażami pomiędzy klifami i miejscami o dużym znaczeniu artystycznym, takimi jak romańska świątynia San Martiño w Mondoñedo czy fabryka ceramiki Sargadelos.

W południowo-zachodniej części prowincji, na granicy z Ourense, zbieg rzek Miño i Sil tworzy tzw. Ribeira Sacra, region o ogromnym krajobrazie – winnic i granitowych klifów – gdzie koncentruje się zaskakująca liczba średniowiecznych klasztorów. 

Na skrajnym południowym-wschodzie znajdują się góry Os Ancares i O Caurel, dwa wielkie, naturalne skarby prowincji, a zarazem wspaniała brama, przez którą można zagłębić się w tereny galicyjskie, nadchodząc z León Drogą św. Jakuba (hiszp. Camino de Santiago).

Miasto Lugo

Mur w Lugo został zbudowany przez Rzymian w III wieku, ale był poddawany kolejnym przebudowom, zwłaszcza w średniowieczu. Uformowany z płyt łupkowych i opuszczony równomiernie na wysokość 12 metrów, otacza stare centrum miasta z 2 140 metrami obwodu i 10 bramami. W 2000 r. został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Z jego attyki można podziwiać piękne widoki na miasto i okolice, można się na niego wspiąć przez którekolwiek schody zlokalizowane przy bramach lub przez rampę znajdującą się przed katedrą.

W 2008 roku zostało otwarte Centrum Interpretacji zabytku, znajdujące się w odnowionym budynku na placu Praza do Campo. Rozmieszczone na trzech piętrach centrum, pokazuje za pomocą mediów audiowizualnych, interaktywnych ekranów i stołów dotykowych, ewolucję murów i miasta w czasie.

Rzymskie dziedzictwo można podziwiać również w Muzeum Domus do Mitreo, otwartym w lipcu 2013 roku, oraz patrząc na rzymski basen na placu Praza de Santa Maria. W pierwszym przypadku podróżnik odkrywa, jak żyła ówczesna zamożna klasa a konkretnie Victorius Victorinus, rzymski patrycjusz i celnik. Z kolei otwarte okno archeologiczne na Plaza de Santa María pokazuje widok na basen z dwoma absydami z IV wieku naszej ery. Odkryty w latach 60-tych XX wieku, został zakryty, aby zapewnić jego odpowiednie zachowanie, aż do jego ponownego odkrycia w 2004 roku, a następnie otwarcia okna w listopadzie 2011 roku.

Katedra, której budowę rozpoczęto w 1129 roku, jest świątynią romańską z późniejszymi elementami gotyckimi i barokowymi. Na czele kościoła stoi kaplica Virgen de los Ojos Grandes, zaprojektowana przez F. Casas y Novoa. Fasada północna, która jest chroniona przez XV-wieczny gotycki portyk, ma tympanon, na którym przedstawiony jest Chrystus na majestacie (łac. Maiestas Domini) w stylu romańskim. Wnętrze jest romańskie z półkolistym sklepieniem i posiada triforium, jak to zwykle bywa w kościołach pielgrzymkowych. W obrębie skrzyżowania naw wyróżniają się dwa ogromne rzeźbione drewniane renesansowe ołtarze, ten po prawej stronie sygnowany przez Kornelliusza z Holandii w 1531 roku.
Z prawej strony skrzyżowania naw wchodzi się do krużganka, który jest bardzo stylowy.

Przed północnymi drzwiami katedry, na placu Santa María, znajduje się Pałac Episkopalny (XVIII w.), typowa rezydencja z gładkimi kamiennymi ścianami, dwa wystające sześcienne korpusy boczne oraz, zdobiący fasadę herb rodziny Gil Taboada. Latem plac ten jest sceną licznych pokazów. 

Za Pałacem znajduje się Praza de O Campo, ozdobiona fontanną i otoczona starymi domami. Calle de la Cruz, z licznymi barami i restauracjami oraz Plaza Mayor, której przewodzi ratusz (XVIII wiek). Są one ulubionymi miejscami spacerów mieszkańców Lugo. 

Innym miejscem bardzo lubianym przez mieszkańców jest Rúa do Raiña, gdzie swoje podwoje otwiera historyczna cukiernia Alejo Madarro, która została otwarta w połowie XIX wieku. 

Warto odwiedzić również Muzeum Provincial de Lugo – zwłaszcza salę poświęconą ceramice w Sargadelos, Muzeum Historii Interaktywnej w Lugo oraz Centrum Archeologiczne San Roque, gdzie znajdują się pozostałości po starej nekropolii. Wreszcie, 14 kilometrów od Lugo, znajduje się Santalla de Bóveda, zabytek paleochrześcijański wykopany w 1924 roku, który składa się z sali, prostokątnego pomieszczenia z półokrągłą niszą z tyłu, prostokątnego i sklepionego basenu oraz naw pokrytych freskami ptaków i liści.

Mariña Lucense

Ujście rzeki Ribadeo stanowi granicę między Galicją i Asturią, a samo Ribadeo jest przyjemnym miasteczkiem, do którego można udać się w podróż na odległość około 70 kilometrów wzdłuż wybrzeża Lugo. 

Na centralnym placu Plaza de España, otaczającym przepiękne ogrody, znajdują się najbardziej znaczące budynki Ribadeo: eklektyczny modernistyczny dom braci Moreno (1905), ratusz – neoklasyczny pałac należący do Antonio Raimundo Ibáñeza, markiza Sargadelos oraz kościół Santa María do Campo, w którym zachowały się niektóre gotyckie elementy starego klasztoru franciszkańskiego.

Punkt widokowy Atalaya oferuje panoramę na ujście rzeki z atrium średniowiecznej kaplicy Trinidade. Wyjątkowe są również krajobrazy z punktu widokowego kaplicy San Miguel i z punktu widokowego Santa Cruz. 

Między Ribadeo i Foz, linia brzegowa jest pełna dawnych posiadłości Indianos i plaż o drobnym piasku na przemian z klifami. Wśród tych ostatnich, As Catedrais (Las Catedrales – Plaża Katedr), w A Devesa, wyróżnia się słynnymi łukami, które pozwalają przejść przez nie tylko podczas odpływu. Ta szczególna cecha czyni ją jedną z najbardziej spektakularnych plaż na świecie. 

Foz jest wyjątkowym kurortem letnim, który znajduje się w okolicy plaży A Rapadoira. Pięć kilometrów od Foz samotnie na wzgórzu stoi, była romańska katedra San Martiño de Mondoñedo. Należała ona do bardzo starego klasztoru, siedziby biskupiej, która została przeniesiona do Mondoñedo w 1112 roku. Świątynia, z drewnianym dachem, nawiązując do archaicznej sztuki romańskiej, obcej wpływom Composteli, stanowi niezwykłą okoliczność w tym regionie. Płyta czołowa jest podparta solidnymi przyporami i ozdobiona pasami lombardowymi. Wewnątrz wyróżniają się kapitele skrzyżowania naw (X w.), wyrzeźbione z wielką pomysłowością i bogactwem szczegółów. 

20 kilometrów od Foz, bardzo blisko Cervo, znajduje się słynna fabryka ceramiki Sargadelos, prawdziwe galicyjskie godło. Światły Don Antonio Raimundo Ibáñez, sportretowany przez swojego przyjaciela Goyę jako markiz Sargadelos, zainstalował pierwszy w Hiszpanii wielki piec w hucie, która zaopatrywała armię, nazwanej na cześć Karola IV Fabryką Królewską. W XIX wieku związana była z nim fabryka glinianych wyrobów budowlanych typu bristolskiego, która działała do 1875 roku.

W ujściu rzeki Landrove, nazwanego tak w związku z tym, że jest najbardziej wysuniętym na zachód ujściem rzeki Lugo, znajduje się miasto Viveiro. Z jego historycznego bogactwa, największego w A Mariña, musimy wspomnieć o średniowiecznych świątyniach Santa María i San Francisco. Trzy z sześciu bram w ogrodzeniu murowanym nadal stoją: te w górnej części – O Valado i A Vila – są skromne i pochodzą z XIII wieku; większym zainteresowaniem cieszą się drzwi platereskowe Karola V, ozdobione herbem cesarza. Punkt widokowy sąsiedniej góry San Roque pozwala nam na kontemplację ujścia w całości.

Ribeira Sacra

Termin Rivoira Sacrata pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1124 r., nawiązując do klasztorów położonych w pobliżu ostatniego odcinka rzeki Sil. Nazwa ta będzie później rozszerzona na sąsiednie brzegi Miño, o podobnej charakterystyce i jeszcze większej koncentracji życia zakonnego. 

Zamieszkiwany od pierwszych wieków chrześcijaństwa przez anachoretów, obszar ten posiada nie mniej niż 18 średniowiecznych klasztorów, w których dominuje styl romański. Położone są w imponującym krajobrazie, sięgającym od tarasów z Miño do skalistych zboczy wąwozu Sil. Tędy przebiega interesująca trasa około 90 kilometrów wzdłuż brzegów rzeki Miño, która jest obszarem Ribeira Sacra należącym do prowincji Lugo.

Szlak rozpoczyna się w mieście Taboada, w pobliżu którego znajdują się trzy kościoły romańskie o szczególnym znaczeniu: San Pedro de Bembibre (1191), Taboada dos Freires (1191) i San Vitorio de Ribas de Miño, pierwszy kościół klasztorny z tej serii.

W odległości 14 km znajduje się Chantada, a w jej pobliżu, w kierunku tamy Belesar, klasztor Santa Maria de Pesqueira (San Fiz de Asma), którego XIII-wieczny kościół ma plan bazyliki z trzema nawami i trzema półokrągłymi absydami.

Droga z Chantady do Os Peares graniczy z Miño i oferuje wspaniałe krajobrazy z tarasów, gdzie uprawiane jest wino Chantada. Trasę tę wyznaczają: Klasztor Benedyktynów w San Salvador de Asma (założony w X wieku), kościół parafialny w Camporramiro (koniec XII wieku), świątynia Santa María de Nogueira – z jej średniowiecznym oknem różanym, strzegąca wielkiego zakola rzeki Miño – oraz średniowieczne kościoły San Estevo de Chouzán i San Xoán da Cova, które zostały przeniesione, aby zapobiec ich zniknięciu pod wodami zbiornika Os Peares.

W Os Peares, 28 kilometrów od Chantady, rzeka Miño spotyka się z rzeką Sil, którą można przekroczyć w drodze do Monforte, aby odwiedzić klasztor San Vincenzo de Pombeiro, znajdujący się w przepięknym miejscu. W górze rzeki, naprzeciwko San Xoán da Cova, znajduje się trudno dostępny klasztor Santo Estevo de Atán. 

W Ferreira de Pantón powinno się zarezerwować wystarczająco dużo czasu na zwiedzenie trzech niezwykłych zabytków w okolicy: żeńskiego klasztoru bernardynek Santa María – jedynego w Ribeira Sacra, gdzie zachowało się klasztorne życie zamknięte, zamku Maside i klasztoru San Fiz de Cangas.

Powrót do Chantady, trasą prowadzącą na północ wzdłuż lewego brzegu rzeki Miño, kryje w sobie trzy nowe niespodzianki: świątynię San Miguel de Eiré, klasztor San Palo de Diomondi (1170) i Santo Estevo de Ribas de Miño (około 1210), co stanowi wspaniałe zwieńczenie tej podróży.

Os Ancares

Zbudowana z kamienia, dębowych lub kasztanowych belek i splecionego słomianego dachu palloza jest symbolem tej odległej i górzystej Galicji, która skulona jak fretka we mgle gór Lugo, nigdy nie poddała się placom Witruwiusza ani arabskim dachówkom. 

Oprócz słynnych palloz z O Cebreiro, są też te, w wysokich dzielnicach A Fonsagrada i nie mniej znaczące w Os Ancares. Piornedo jest otoczone znakami „przedromańskiej wioski”, chociaż w jej czcigodnych pallozach żyją tylko krowy. A niedaleko, w miejscowości Donis, chwalą się, że w 1873 r. ogłosili Niepodległą Republikę Ancares, zmęczeni płaceniem podatków w zamian za zapomnienie; ale prawda jest taka, że wraz z pierwszym dokumentem, który zwrócili, Gwardia Cywilna ruszyła, aby położyć kres nowemu państwu, które znów zostało pozostawione same sobie i zapomniane, aż w 1980 r., w końcu zbudowano im drogę. 

Podróżując po stronie Lugo w Os Ancares – nie zapomnij, że część Os Ancares znajduje się również w León. Opuść Becerreá, która znajduje się na N-VI, wzdłuż drogi, która prowadzi do Navia de Suarna i, kilometr po minięciu Líber, skręć w prawo w kierunku San Román de Cervantes – miejsca pochodzenia, według niektórych, przodków pisarza. Po minięciu San Román, droga wspina się w kierunku Degrady, przechodząc najpierw przez wielki las sosnowy Sete Carballos. W tle widzimy szczyty, na których znajdują się Lugo i León. Pobliskie campa da Braña jest idealnym miejscem do rozpoczęcia spaceru na szczyt Tres Bispos, gdzie na wysokości 1.792 metrów nad poziomem morza spotykają się biskupstwa Astorga, Lugo i Oviedo oraz wzniesienia Penarrubia, Corno Maldito i Mustallar.

Przez Dolinę Ortygalską (po drodze Vilarello i Donis – piękne średniowieczne domy-wieże i kościoły) docieramy do Piornedo, które jest wyjątkowym miejscem historycznym i etnologicznym ze względu na obecność kilku palloz, z których jedna została przekształcona w małe muzeum (narzędzia rolnicze, pułapki na polowania). Z tego miejsca turyści mogą dotrzeć do ogrodu ziołowego Chao Grande, pola Campo Redondo i góry Mustallar.

Wracając do campa da Braña, kierujemy się na Ambasmestas, ponownie na N-VI, przejeżdżając przez Cela i Doiras, gdzie zachował się skalny zamek z wysoką wieżą i ze smutną legendą o pannie magicznie przemienionej w jelonka, która zostaje zabita przez swojego brata myśliwego. 

Sierra de O Caurel

Położona na południowym krańcu prowincji, na granicy z Ourense i León, Sierra de O Caurel (500 kilometrów kwadratowych) jest naturalną enklawą o przytłaczającym pięknie. Ostre góry łupkowe o wysokości 1600 metrów oddzielają pogmatwane doliny rzek Selmo, Lor, Quiroga i Soldón (wszystkie są dopływami Sil, których nieskazitelne wody opadają na dno tych przepaści w wodospadach takich jak Caroceiro o wysokości 45 metrów, czy Fervenza o wyokości 23 metry). 

Na brązowych i różowych wrzosowiskach, które pokrywają pionowe zbocza, malowane są tu i ówdzie dzikie, zielone pastwiska, stare lasy gminne, w których rosną liczne kasztanowce, dęby, buki, cisy, świętojady, jarzębiny i leszczyny. W samym sercu tych pastwisk, wilgotnych i ciemnych jak krypta, roi się od 44 gatunków ptaków i 42 gatunków ssaków, w tym wilk i niektóre niedźwiedzie, które czasem zakradają się z sąsiedniej Sierra de los Ancares. 

 Aby odbyć kompletną wycieczkę po Sierra de los Ancares, z Pedrafita, w środku N-VI, pojedziemy drogą LU-634 w kierunku O Cebreiro – Brama Galicyjska na Drodze do Santiago – i miejscowość Hospital, tuż za którą skręcimy w lewo, kierując się na południe, wzdłuż drogi LU-651 do Seoane de O Caurel. Z Seoane ruszymy w górę do Alto do Couto, graniczącego z upiornym zamkiem Carbedo i górą Formigueiros (1654 m n.p.m.), a następnie zjedziemy przez dorzecze Selmo w kierunku Visuña, Ferramulín i A Seara, trzech odległych wiosek, które zachowały nietkniętą swoją surową, łupkową architekturę.

Nasza trasa będzie kontynuowana przez Cruz de Outeiro do Quiroga, skąd wrócimy przez Alto do Boi, mijając ogromne kopalnie łupków w A Campa, w kierunku Folgoso de O Caurel i Seoane. 

Jest to w sumie 110 kilometrów diabelskich dróg, klifów bez barier ochronnych, co oznacza trzy długie godziny jazdy przy nie uwzględnieniu w ten czas wypadków i zatrzymywania się dla podziwiania widoków.

Bardzo blisko Seoane, którą specjalnie zostawiliśmy na koniec tej wycieczki, znajduje się wioska Moreda. A w Moreda, obok przestrzeni przyrodniczej, znajduję się ścieżka, która prowadzi do najbardziej spektakularnego miejsca Caurel: devesa da Rogueira. Z tego punktu prowadzi trasa, oznakowana tablicami informacyjnymi i biało-żółtymi znakami, która rozpoczyna się w górę rzeki Rogueira na długości jednego kilometra; ten pierwszy odcinek, pomiędzy pięknie wykoszonymi i uroczymi łąkami i kępkami kasztanowców, jest niezwykle malowniczy. Ścieżka następnie zmusza do brodzenia w rzece, pieszczotliwie w górę wodospadu i zygzakując przez grubą warstwę ciemnego i tajemniczego lasu bukowego jako źródła życia. 

Około dwóch godzin od startu, a już na górnej krawędzi pastwiska, gdzie las ustępuje wrzosowiskom na szczycie, dojdziemy na poziomą ścieżkę, która, kierując się w lewo, doprowadzi nas do Fonte do Cervo, podwójnego źródła wód wapiennych i żelazistych, które barwią skałę na biało i czerwono. Następnie będziemy obserwować szczyt Formigueiros – najwyższy punkt pasma górskiego – oraz całą łąkę i dolinę Lor. Wracając tą samą trasą, zakończymy 8 kilometrową i około 4 godzinną wycieczkę, z różnicą poziomów wynoszącą 700  metrów i o średniej trudności.

El Camino de Santiago (Droga św. Jakuba)

Od przełęczy Pedrafita do granicy z prowincją A Coruña, pielgrzymi przemierzają około 110 kilometrów przez ziemię Lugo. Chociaż na trasie znajduje się wiele miejscowości, poniżej opisane są te wyróżniające się monumentalnością i zainteresowaniem historycznym.

O Cebreiro

Ta skromna górska wioska, położona krótko po tym, jak szlak jakubski wkracza na ziemie galicyjskie przez przełęcz Pedrafita, od czasów średniowiecza jest ważnym kamieniem milowym w pielgrzymce. Oprócz ogromnej panoramy masywów górskich, można tu zobaczyć sanktuarium Santa María A Real, scenę słynnego cudu eucharystycznego, który miał miejsce w XII wieku, stary szpital pielgrzymkowy prowadzony przez mnichów z Aurillac, obecnie przekształcony w pokoje gościnne oraz kilka tradycyjnych palloz, w jednej z których znajduje się muzeum etnologiczne.

Triacastela

24 kilometry od O Cebreiro, znajduje się miejsce, gdzie pielgrzymi wkładali do plecaków kamienie wapienne, które w końcu trafiały do pieców w Castañeda (Arzúa), gdzie przygotowywano wapno do katedry w Santiago. W Triacastela warto wybrać się na spacer wzdłuż jacobea rúa do Peregrino i kontemplować pomnik.

Samos

Wielkie opactwo benedyktyńskie San Xulián pochodzi z czasów San Martiño de Dumio (VI w.), ale poza przedromańską kaplicą Ciprés, pozostała część dzieła pochodzi z XVI-XVIII w.; najbardziej wyróżniające się są krużganek Nereidas, z kapryśną barokową fontanną w centrum, oraz klasyczna świątynia z XVIII w. z piękną fasadą.

Sarria

Tutaj możemy zobaczyć średniowieczny kościół świętego Salwatora, były szpital San Antón – obecnie siedziba sądu, wieżę starej twierdzy Los Lemos i klasztor świętej Magdaleny (XV-XVIII w.).

Portomarín

W latach 60-tych XX wieku zbiornik belesarski na zawsze zatopił stary Portomarín; tylko kilka godnych uwagi budowli można było uratować przenosząc kamień po kamieniu, wśród nich średniowieczny łuk Ponte Miña, wyjątkowy romański kościół-forteca San Nicolás, fasadę świątyni San Pedro i różne elementy dwóch pałaców, które są rozmieszczone w całej nowej i dobrze przemyślanej osadzie.

Palas de Rei

Palas de Rei, które znajduje się już blisko granicy z A Coruña, było początkiem 13 dnia drogi św. Jakuba z Kodeksu Kalikstyńskiego; w pobliżu znajdują się klasztor Vilar de Donas (XIII w.) należący do zakonu Santiago, oraz oraz imponujący zamek Pambre (XIV w.), położony należący do rodziny Ulloa.

Pogoda w Lugo